Bướu tuyến giáp là tuyến giáp tăng thể tích, bướu tuyến có thể gặp trong tất cả các bệnh lý của tuyến như: bướu đơn thuần, bướu nhiều nhân, bướu địa phương…
Siêu âm cần xác định khối lượng tuyến, phân bố, hình thể, bờ tuyến, cấu trúc tuyến và ảnh hưởng của tuyến đến các cơ quan lân cận.
1.1. Khối lượng
Mỗi thuỳ tuyến khi phì đại thì chiều dày và ngang trên 2cm, dọc trên 6cm, tức là thể tích trên 12cm2.
1.2. Phân bố của phì đại tuyến:
Cả hai thuỳ đều có thể bị phì đại (phì đại đều hai thuỳ), có thể phì đại một bên( bưới không đều hai thuỳ), eo cũng có thể tham gia phì đại
1.3. Vị trí:
Thường tuyến phì đại ở vùng cổ, nhưng cũng có thể phì đại lan xuống trung thất khi đó cần thăm dò bằng các lớp cắt chếch xuống dưới ở vùng hõm ức và cho bệnh nhân nuốt.
1.4. Ảnh hưởng đến các cơ quan lân cận: chủ yếu là khí quản, trong những trường hợp bướu một bên thì khí quản bị đẩy sang bên đối diện, các động mạch và tĩnh mạch cảnh cũng bị đè đẩy.
1.5. Bờ tuyến: có thể đều hay lồi lõm.
1.6. Cấu trúc âm: người ta phân biệt
+ Phì đại tuyến đồng đều, có cấu trúc âm bằng hay tăng hơn so với tuyến lành( cần phải điều chỉnh cường độ âm chính xác và có kinh nghiệm để xác định cấu trúc âm của tuyến bàng hay tăng so với tuyến lành)
+ Phì đại tuyến đồng đều và giảm âm: Một yếu tố để so sánh đậm độ âm bình thường ở vùng cổ là cơ vùng cổ. Nếu tuyến giảm âm nhiều thì đậm độ âm như đậm độ âm của cơ vùng cổ. Kiểm tra tuyến có đồng âm hay không thì tăng cường độ âm từ từ và tuyến vẫn giữ đồng âm.
+Phì đại tuyến không đồng đều có nhiều nốt: có thể phân biệt phì đại tuyến có rất nhiều nốt nhỏ (<1cm) và phì đại tuyến có nhiều nốt lớn hơn 1cm. Số lượng, kích thước, vị trí, và cấu trúc âm của các nốt đều phải nghiên cứu. Thường hay gặp các phì đại tuyến nhiều nốt lớn. Chính trong thể loại này có các phì đại tuyến rất to, tuyến sa lồi vào trung thất, phì đại rất to một bên đè đẩy khí quản. Vôi hoá hay gặp trong các phì đại nhiều nốt này. 1.7. Vai trò của siêu âm trong chẩn đoán: – Siêu âm giúp chẩn đoán xác định có phì đại tuyến hay không: Siêu âm giúp xác định khối sờ thấy trên lâm sàng có phải là tuyến giáp hay không. Chẩn đoán phân biệt giữa khối ngoài tuyến giáp ở vùng cổ và phì đại tuyến giáp đôi khi không thể tiến hành được nếu chỉ dựa trên lâm sàng. Để xác định được đâu là tuyến giáp trước trường hợp có khối vùng cổ thì cần phải: . Xác định được các mốc mạch máu ở vùng cổ( tuyến giáp nằm phía trước trong các mạch cảnh) .Thay đổi tăng giảm cường độ âm để tìm tổ chức tuyến giáp bình thường trong vùng khối. Nếu khối sờ thấy vùng cổ là tuyến giáp (trong đa số các trường hợp) thì siêu âm giúp đo kích thước tuyến và thể tích tuyến. Chẩn đoán lâm sàng là phì đại tuyến giáp trong nhiều trường hợp là dương tính giả (khoảng 20% ở Pháp) đặc biệt là ở những phụ nữ trẻ gầy có cổ ưỡn ra trước, trong trường hợp này tuyến giáp nằm cao sờ thấy trong vùng cong lồi ở phía trước cổ nên cho cảm giác tuyến giáp to. – Siêu âm giúp định hướng chẩn đoán bản chất nhờ nghiên cứu cấu trúc âm: +Phì đại tuyến đồng đều hay tăng âm: là các phì đại đơn thuần, các phì đại ở phụ nữ ở tuổi dậy thì, phì đại gia đình, địa phương, do thiếu i ốt, hay bệnh Basedow… đây là những phì đại lành tính. +Phì đại tuyến đồng đều giảm âm: .Nếu giảm âm lan toả toàn bộ tuyến phì đại thì có hai hướng chẩn đoán: Viêm tuyến giáp mạn tính hay bệnh Hassimoto, và bệnh Basedow. .Nếu giảm âm một vùng ở phía ngoài cả hai thuỳ thì thường là viêm tuyến bán cấp De Quervain .Nếu chỉ có một vùng giảm âm duy nhất thì có 3 giả thiết:Viêm tuyến bán cấp, giả nang máu trên tuyến bình thường, và lymphosarcome tuyến giáp. +Tuyến giáp to không đồng đều nhiều nốt: Thường là dạng tiến triển của bưới giáp đơn thuần nên nó thuộc vào nhóm lành tính. Đó là những bưới giáp lâu ngày, có thể lớn, với các nốt tuyến bị biến đổi (hoại tử,chảy máu, thành nang, vôi hoá). Tuyến giáp phì đại nhiều nốt thì có khi lại ít có nguy cơ ung thư hơn nốt đơn độc. Phát hiện có phì đại tuyến nhiều nốt không phải là có chỉ định phẫu thuật, chỉ khi chúng có biểu hiện cường tuyến, trèn ép hay có nguy cơ ung thư thì mới có chỉ định phẫu thuật. Khi có phì đại nhiều nốt ác tính thì có thể là ung thư lan toả dạng nhiều thuỳ trên tuyến lành hay có thể là ung thư xuất hiện trên bưới giáp nhiều nhân có từ trước.
